Berk en Hout
Bijzonder woonmilieu aan de dorpsrand van UdenhoutOpdrachtgever
Triborgh GebiedsontwikkelingType opgave
Landschappelijk uitbreidingsplanProgramma
70 woningenStatus
In aanbouwVaak liggen er kansen aan de (rafel)randen van steden en dorpen, daar waar de bebouwing overgaat in buitengebied met natuur en landbouw. Zo ook in Udenhout. Aan de rand van het dorp, tussen de paardrijhal en de Udenhoutseweg, voegen we een bijzonder woonmilieu toe aan het dorp. Met een grote rol voor omwonenden en geïnteresseerden, ontwierpen we hier Berk & Hout. Een nieuwe dorpsrand, geïnspireerd op de omgeving en nauwgezet ingepast op de plek. Voor Berk & Hout maakten wij het stedenbouwkundig plan, beeldkwaliteitsplan en een inrichtingsplan voor de buitenruimte.
"Een veilige plek om te spelen, voor ontmoeting en ontspanning."
Aan het boerenerf
De stedenbouwkundige opzet bestaat uit drie bebouwingsclusters geïnspireerd op de boerenerven in de omgeving. Die referentie is consequent doorgezet. De woningen staan rondom een gemeenschappelijk erf, dat we ontwierpen als fijne verblijfsplek voor de bewoners. Op ieder erf komt een solitaire boom in de verharding met een bank rondom de stam. Ook is er steeds een plantsoen met gras en bloeiende beplanting. Een veilige plek voor kinderen om te spelen, voor ontmoeting en ontspanning.
Ook in de bebouwing wordt de boerenerf-referentie doorgezet. Alle drie de erven krijgen een hoofdwoning, die zich richt naar de weg. Daarachter komt een aantal boerenvolumes, zoals schuren en andere bijgebouwen. Er is grote diversiteit aan woningtypen, van groot tot klein, voor gezinnen of juist senioren, rijwoningen, geschakeld én gestapeld. Alle woningen hebben kenmerken van boerenvolumes, zoals grote kappen of staldeuren. De woningen voor het eerste erf werden ontworpen door LA Architecten, de andere twee erven volgen gefaseerd.
Landerijen in het Brabantse coulissenlandschap
Rondom Udenhout is het landschap afwisselend open en besloten. Velden, bossen, dorpen en boerderijen wisselen elkaar af, typisch voor het Brabantse coulissenlandschap. In Berk & Hout sluiten we daarop aan met de landerijen tussen de drie erven. De landerijen zijn een bruikbaar landschap met ruimte voor beweging, ontmoeting en spelen. Ook hier wisselt openheid af met beslotenheid en doorkijkjes. Door extensief beheer zijn de landerijen ook een aanwinst voor de natuur. Door hoogteverschillen ontstaan drogere en nattere delen. De beplanting bestaat voornamelijk uit grassen, kruiden en bloemen. Daarmee versterken we de biodiversiteit. Aan de rand van het plan ligt bovendien een dassenburcht. Speciaal voor die dassen, komen er in de landerijen ook elementen als hagen, greppels, poelen en dassentunnels. Op die manier gaan wonen en natuur prima samen.
"Het slagen van dit bijzondere concept staat of valt met de uitwerking van details."
Het concept versterken met details
Het slagen van een bijzonder concept als Berk & Hout staat of valt met de uitwerking van details. Hoe wordt de architectuur van de woningen? Hoe is de inrichting van het erf en het landschap? En hoe zijn de overgangen van privé naar gemeenschappelijke en openbare ruimten? Daarom stelden we een gedetailleerd stedenbouwkundig plan op, maar ook een beeldkwaliteitsplan en een inrichtingsplan voor de buitenruimte. Daarin werkten we het ontwerp tot in detail uit.
Bijzonder zijn bijvoorbeeld de overgangen van achtertuinen naar het landschap. Een standaard oplossing als schuttingen zouden hier het resultaat compleet verpesten. Daarom ontwierpen we de overgangen heel precies. Met hoogteverschillen met deels opgaande begroeiing en een zitrand ontstaat een overgang die de bewoners zowel voldoende afscherming en privacy geeft, terwijl het uitzicht over het landschap vrij blijft. Tegelijkertijd sluit een dergelijke overgang goed aan op het landschap en hoe randen van boerenerven in de omgeving meestal zijn ingericht.
Sociale betrokkenheid door co-creatie
Een bijzonder plan is het gevolg van een bijzonder proces. Berk & Hout is tot stand gekomen door co-creatie. Al vanaf de eerste concepten is een klankbordgroep van geïnteresseerden uit het dorp betrokken bij de plannen met verrassende en creatieve ideeën tot gevolg. In een serie bijeenkomsten kregen zij veel invloed op het concept, de uitwerking daarvan in het stedenbouwkundig plan, woningtypen en uitstraling de buitenruimte.
Tijdens dit proces bleek er ondergronds een verrassing verstopt: bij onderzoek door archeologen werden delen van een nederzetting en een urnenveld een uit 1100 tot 500 voor Christus gevonden. Dit bleek bijzonder gaaf, goed bewaard en compleet te zijn. Passend bij het sociale ontwikkelproces van Berk & Hout, werden bij de opgraving hiervan geïnteresseerden en amateurarcheologen betrokken. Zo wakkerden we het bewustzijn van de lokale geschiedenis aan.
Eigendom en beheer in drie vormen
Die sociale betrokkenheid brengen we ook terug in de bijzondere drietraps-beheersstructuur in het plan. Natuurlijk staan de woningen op eigen grond, waarvoor de bewoners zelf verantwoordelijk zijn. Het erf waaraan de woningen staan, is echter gemeenschappelijk en wordt beheerd door de vereniging van eigenaren (VvE) per cluster. Hierdoor hebben de bewoners meer te zeggen over hun erf en was er meer ontwerpvrijheid bij de inrichting ervan. Ten derde komt er een gebiedscorporatie voor het beheer van de landerijen. Dat is een overkoepelende organisatie voor de drie clusters gezamenlijk. Een bijzondere en sociaal betrokken opzet voor het beheer van het plan die nabuurschap stimuleert.
Visualisaties en sfeerimpressies in dit artikel door Studio Teun.
