Oosterheem – Gemeente Zoetermeer
Een stedelijk hart met identiteit door variatie en meer ruimtelijke kwaliteitOpdrachtgever
Gemeente ZoetermeerType opgave
Stadswijk met centrumgebiedProgramma
6000 woningen plus voorzieningenStatus
GerealiseerdWe staan als stedenbouwers voor enkele grote maatschappelijke opgaven. Het vergroenen en klimaatadaptief maken van onze steden, het garanderen van mobiliteit, energie, maatschappelijke voorzieningen en bovenal het bieden van goede huisvesting voor alle doelgroepen. Het op grote schaal en integraliteit ontwerpen aan de fysieke leefomgeving is niet nieuw. De thema’s waar we mee te maken hebben zijn dat soms wel, maar vaak herkennen we ook veel van de grote opgaven van de afgelopen decennia.
Eén van de steden waar we intensief zijn betrokken bij grote maatschappelijke opgaven is Zoetermeer. In de jaren zestig nog een New Town, maar inmiddels uitgegroeid tot de derde stad van Zuid-Holland. De stadsstructuur wordt gekenmerkt door robuuste parken en groene verbindingen, die de stad een uitgesproken landschappelijk karakter geven. Met Oosterheem ontwierp Wissing de laatste grote stadsuitbreiding van Zoetermeer. Ook nu nog zijn we betrokken bij bouw- en inrichtingsopgaven in de stad. Bij onze ontwerpbenadering staat het landschappelijke karakter van de stad centraal.
Oosterheem
Wissing werd rond het jaar 2000 betrokken bij het ontwerp van Oosterheem. Het toenmalige stadsbestuur vond dat Deelplan 1 van Teun Koolhaas wel erg langs de liniaal was ontworpen. Hoewel dit paste bij de rechtlijnigheid van het polderlandschap, was te weinig rekening gehouden met de beleving van bewoners. Men wilde een andere aanpak, ruimte creëren voor nieuwe woonvormen, meer ruimtelijke kwaliteit, het woongenot laten bepalen door grote groenstructuren, leefbare straten en landschapskwaliteit. Wij kregen de opdracht om meer variatie, meer beweging en meer afwisseling in het stedenbouwkundig plan aan te brengen. Maar ook een grotere diversiteit aan woningtypologieën en het mengen daarvan. Het team van Wissing ontwierp een nieuwe planstructuur voor de 6.000 woningen in Deelplan 2 en 3, waarin landschap, groene structuurlijnen, herkenbare straten en plantsoenen en gevarieerder woonbuurtjes de identiteit gingen bepalen.
Duurzaam bereikbaar door de RandstadRail
Als New Town was Zoetermeer oorspronkelijk afhankelijk van Den Haag. Een goede navelstreng met deze moederstad was van belang en om die reden werd een stadslijn aangelegd. Inmiddels is deze stadslijn omgevormd tot RandstadRail, die ook dwars door Oosterheem loopt. Hoewel de inpassing niet altijd eenvoudig was, zien we dit wel als een prachtige bijdrage aan de mobiliteit van het gebied. 3 Haltes maken Oosterheem goed ontsloten met het openbaar vervoer. Uniek in Nederland en wat ons betreft een voorbeeld dat helaas te weinig navolging heeft gehad. Met de trein is er tenslotte sprake van een duurzame mobiliteit en werd vanaf dag 1 het autoverkeer beperkt.
Een stedelijk hart
We besloten gebruik te maken van het station van de Randstadrail en meer stedelijkheid te introduceren. Door de concentratie van voorzieningen, grotere aantallen woningen en een parkeergarage konden we ook een deel van het beoogde stedelijk gebied vrijspelen voor een groter stadspark. Het hart van de nieuwe wijk is door ons gesitueerd tussen de halte van de RandstadRail en het Centrale Park. In het hart van Oosterheem zijn voorzieningen gecombineerd met ‘stedelijk’ wonen. Ondergronds parkeren, winkelpassages en hoge appartemententorens maken het centrum een multifunctioneel gebied met zijn eigen identiteit. In het centrum is nu een levendigheid te vinden die vrij uniek is voor Vinex-locaties.
Tekst loopt door onder afbeelding.
Een robuust landschappelijk park als ruggengraat
Het centrale park zat oorspronkelijk niet in het programma. Er was weliswaar een groene lijn voorzien, maar geen robuust park. Door de centrumontwikkeling werd dit wel mogelijk en hiermee konden we een robuuste landschappelijke ruggengraat van het plan maken. Het park heeft een lengte van ruim 2 kilometer en een breedte uiteenlopend van 70-150 meter. Hier is een groot deel waterberging gerealiseerd, maar ook volop plek voor recreatie en ecologie. Direct ten zuiden ligt het Van Tuyllpark en in de nabije toekomst zou hier een verbinding tot stand kunnen komen waarmee dit stadspark verder in waarde toeneemt.
Eenvoudige beeldregels zorgden voor ontwikkelruimte
Ten opzichte van Deelplan 1 hebben we ook in de beeldkwaliteit de menselijke maat sterker terug gebracht en de diversiteit in het beeld vergroot. Om met de vele partijen en typologieën een samenhangend beeld te krijgen is per deelplan gekozen voor eenvoudige beeldregels. Zo is bijvoorbeeld in Deelplan 2 gekozen voor 1 hoofdregel: “Men moet de goot kunnen aanraken”. Architecten werkten verder aan de hand van eenvoudige beeldregels de architectuur uit:
- Creëer een groene, liefst autoloze of luwe, directe woonomgeving.
- Zorg voor een optimale woningtypologische vertaling van de ligging aan de grote openbare ruimten.
- Ontwerp intimiteit en samenhang per woonbuurt.
- Zorg voor geleding en variatie.
- Zorg voor gedetailleerde dakranden, altijd voorzien van klossen onder de dakrand.
- Zorg voor decoratieve detaillering.
Omdat alleen de essenties van de ruimtelijke kwaliteit werden vastgelegd konden architecten en ontwikkelaars een grotere mate van variatie aanbrengen en ontstond flexibiliteit in de ontwikkeling van buurten.
In 2005 zijn de eerste woningen in Deelplan 1 gerealiseerd. In 2022 werden de laatste woningen afgerond. 17 Jaar ontwikkeling hebben een thuis gegeven aan bijna 24.000 inwoners. Natuurlijk zie je de verschillende tijden terug en zijn delen mogelijk beter geslaagd dan andere. Al met al kijken we nu met trots naar een volwassen wijk die invulling heeft gegeven aan de grote woningvraag, duurzame mobiliteit, aandacht voor water en ecologie en ruimte voor ontmoeting, sport en spel. Dat alles in de vorm van een full-service wijk.
Vergroten van de landschappelijk kwaliteit
Ondertussen werken we gestaag door aan het verhogen van de landschappelijke kwaliteit van de stad, waaronder de tuin van de Mormonentempel, diverse schoolterreinen (Erasmuscollege, IKC Overwater, IKC Toverberg) en momenteel het buitenterrein van een modern en energiezuinig recreatiezwembad in het Van Tuyllpark. In deze projecten streven we niet alleen naar een klimaatadaptieve en natuurinclusieve omgeving, maar we maken plekken waar bewoners zich thuis voelen, elkaar kunnen ontmoeten en aan hun fysieke of mentale ontwikkeling kunnen werken. Kortom een inclusieve leefomgeving voor alle Zoetermeerders.
